Zemin etüdü raporu yapı güvenliğinin temelini oluşturan kritik bir dokümandır. İnşaat öncesi arazinin jeolojik ve geoteknik özelliklerini ortaya koyan bu raporu doğru okumak binanızın güvenliği açısından hayati önem taşır.
Raporun Temel Bölümleri
Zemin etüdü raporları genellikle 7 ana bölümden oluşur: Genel bilgiler, saha çalışmaları, laboratuvar deneyleri, jeolojik değerlendirme, geoteknik değerlendirme, sonuç ve öneriler, ekler. Her bölüm farklı kritik bilgiler içerir.
• Proje Bilgileri ve Lokasyon
Raporun ilk sayfalarında arsa konumu ve koordinatları yer alır. Parsel numarası ve imar durumu bilgileri kontrol edilmelidir. Etüd tarihi ve geçerlilik süresi mutlaka incelenmelidir. Raporu hazırlayan firma ve mühendis bilgileri doğrulanmalıdır.
• Zemin Sınıfı (En Kritik Bilgi)
Z1 (A Sınıfı): Sağlam kaya zeminler, en güvenli zemin türüdür.
Z2 (B Sınıfı): Sert zeminler, çakıl ve sıkı kum tabakaları.
Z3 (C Sınıfı): Orta sert zeminler, normal koşullarda yapılaşmaya uygundur.
Z4 (D Sınıfı): Yumuşak zeminler, özel temel sistemleri gerektirir.
Z5 (E Sınıfı): Çok yumuşak zeminler, yapılaşma için risklidir.
• Taşıma Gücü Değeri
Zeminin metrekare başına taşıyabileceği yük miktarıdır (kg/cm² veya ton/m²). 1.0 kg/cm² altındaki değerler zayıf zemin anlamına gelir. 1.5-2.0 kg/cm² normal zemin koşullarını gösterir. 2.5 kg/cm² üzeri değerler iyi zemin kalitesini ifade eder.
• SPT-N Değerleri
Standart Penetrasyon Testi zeminin sertlik derecesini gösterir. N<4: Çok yumuşak zemin. N=4-10: Yumuşak zemin. N=10-30: Orta sert zemin. N=30-50: Sert zemin. N>50: Çok sert zemin veya kaya.
• Yeraltı Su Seviyesi
Yeraltı suyu derinliği temel kotunu etkiler. -3 metreden yüksek su seviyesi risk oluşturur. Mevsimsel değişimler dikkate alınmalıdır. Drenaj önlemleri gerekebilir.
• Sıvılaşma Riski Analizi
Deprem sırasında zeminin sıvı gibi davranma riskini gösterir. Güvenlik faktörü 1.0'dan büyük olmalıdır. Kumlu zeminlerde ve yüksek yeraltı suyunda risk artar. Sıvılaşma riski varsa özel önlemler gerekir.
• Oturma Hesapları
Toplam oturma miktarı maksimum 5 cm olmalıdır. Farklı oturma 2 cm'yi geçmemelidir. Konsolidasyon süresi ne kadar uzunsa risk o kadar fazladır. Elastik ve konsolidasyon oturması ayrı değerlendirilir.
• Şişme-Büzülme Potansiyeli
Killi zeminlerde su içeriğine göre hacim değişimi riski. Plastisite indeksi (PI) değeri kontrol edilir. PI>35 yüksek şişme potansiyeli gösterir. Özel temel sistemleri gerektirebilir.
• Temel Tipi Önerileri
Tekil Temel: Sağlam zeminlerde kolonlar için.
Sürekli Temel: Orta zeminlerde duvar altları için.
Radye Temel: Zayıf zeminlerde yükü yayma amaçlı.
Kazıklı Temel: Çok zayıf veya dolgulu zeminlerde.
• Sondaj Logları Nasıl İncelenir
Her sondaj kuyusu için ayrı log bulunmalıdır. Zemin tabakaları ve kalınlıkları gösterilir. Numune alınan derinlikler işaretlenmiştir. Görsel tanımlamalar ve zemin türleri belirtilir.
• Laboratuvar Test Sonuçları
Elek Analizi: Zeminin tane boyut dağılımı.
Atterberg Limitleri: Kıvam özellikleri.
Üç Eksenli Basınç: Kayma mukavemeti parametreleri.
Konsolidasyon: Sıkışabilirlik özellikleri.
• Deprem Parametreleri
Yerel zemin sınıfı belirlenir. Zemin büyütme katsayısı hesaplanır. Spektrum karakteristik periyotları verilir. Deprem yönetmeliğine uygunluk kontrol edilir.
Dikkat Edilmesi Gereken Kritik Noktalar
- - Rapor tarihi 2 yıldan eski ise güncelliğini yitirmiş olabilir
- - En az 3 sondaj kuyusu açılmış olmalıdır
- - Sondaj derinliği temel kotundan en az 1.5 katı yapı yüksekliği kadar olmalıdır
- - Raporda mühendis imza ve onayı bulunmalıdır
- - İmar planındaki yapılaşma koşullarıyla uyumlu olmalıdır
Kırmızı Bayraklar - Riskli Durumlar
- - Dolgu zemin varlığı
- - Heyelan veya kaya düşmesi riski
- - Aktif fay hattına yakınlık
- - Yüksek sıvılaşma potansiyeli
- - 1.0 kg/cm² altında taşıma gücü
- - 2 metreden yüksek yeraltı suyu
Sonuç ve Öneriler Bölümü
Bu bölümde yapılması gereken iyileştirmeler belirtilir. Zemin iyileştirme yöntemleri önerilir. İnşaat sırasında alınacak önlemler sıralanır. Kontrol ve denetim gereklilikleri vurgulanır.
Müteahhide Sorulacak Sorular
- - Zemin sınıfına uygun temel sistemi kullanılacak mı?
- - Taşıma gücü değeri proje yükleriyle uyumlu mu?
- - Yeraltı suyu için drenaj sistemi planlandı mı?
- - Zemin iyileştirme önerileri uygulanacak mı?
- - Ek zemin etüdü gereksinimi var mı?
Zemin etüdü raporu yapınızın temelinin ne kadar güvenli olacağını gösteren kritik bir belgedir. Uzman görüşü almadan karar vermemeniz ileride yaşanabilecek yapısal sorunların önüne geçecektir.
